WALKI POWSTAŃCZE NA ZAMOJSZCZYŹNIE

Powstanie, którego 150. rocznicę właśnie obchodzimy, skierowane było przeciwko Rosji, trwało od 22 stycznia 1863 roku do wiosny 1864 roku. Wybuch spowodowany był nasilającym się uciskiem narodowym. Powstanie objęło Królestwo Polskie i ziemie dawnej Rzeczypospolitej: Litwę i Białoruś, częściowo także Ukrainę.

 

Ten największy w XIX wieku zryw narodowy poprzedziły uliczne manifestacje patriotyczne w Warszawie. Uformowały się wówczas dwa polityczne obozy: radykalno-demokratyczny tzw. czerwonych (na czele z Komitetem Miejskim, później Komitetem Centralnym Narodowym), który stworzył tajną Organizację Narodową, oraz obóz konserwatywno-liberalny tzw. białych (na czele z Delegacją Miejską, a następnie Delegacją Krajową).

Manifestacje

Powszechne manifestacje religijno-narodowe i patriotyczne, którym jako przykład służyły wystąpienia warszawskie 1861 roku, rozlały się po całym kraju. Lubelszczyzna brała żywy udział w ruchu manifestacyjnym już od 1861 roku, a obchody rocznicy bitwy pod Maciejowicami z 1794 r (8 kwietnia), Unii Lubelskiej (1 lipca 1569), Unii Horodelskiej (2 października 1413) miały charakter ogólnopolski. Manifestacje najsilniej przejawiały się w Lublinie, ale organizowane były również w pozostałych miastach Lubelszczyzny, m.in. w Chełmie, Hrubieszowie, Biłgoraju, Zamościu, Tyszowcach, Dubience, Kryłowie, Łukowie, Białej, Radzyniu i Tarnogrodzie. Organizowano nabożeństwa, procesje z kazaniami i śpiewami patriotycznymi.

Jacek Feduszka
Autor jest doktorem nauk historycznych, kustoszem Muzeum Zamojskiego w Zamościu.