TOMASZÓW LUBELSKI: POLITYCZNY MORD

Dzisiejszy osiemnasto- dziewiętnastolatek namiętności, jakie wtedy targały jego rówieśnikami, pewnie nie pojmie. Choć wszystko działo się wcale nie tak dawno temu: ledwie przed 76 laty. Co doprowadziło młodego chłopaka do tego, by wziął w rękę rewolwer i zastrzelił człowieka? Przyczyną nie była miłość, pieniądze, ani nawet bezmyślność. Przyczyną była polityka.

Był 1936 r. i to, co się wtedy wydarzyło – trzy lata później, wobec straszliwej wojennej zawieruchy, jaka ogarnęła świat, było już tylko drobnym epizodem, wartym co najwyżej westchnienia.

Ale wtedy, w 1936 r. skandal był ogromny.

Oto Włodzimierz Stanik, 18-letni uczeń tomaszowskiego gimnazjum (dzisiejszy ZS nr 1 im. Bartosza Głowackiego;  szkoła już wtedy nosiła imię pańszczyźnianego chłopa, bohatera insurekcji kościuszkowskiej), mieszkaniec tomaszowskich przedmieść, syn ubogiej chłopki w lutowy wieczór, na Szkocim Dole (…), wyjął rewolwer i zastrzelił człowieka. Czy miał wątpliwości kiedy naciskał spust, czy patrzył swojej ofierze w oczy? Strzałów było kilka: musiały więc grać wielkie emocje.

 

Gorące głowy

Lata 30-te XX w. to był w Polsce czas społecznego wrzenia. Napięta sytuacja polityczna, kryzys ekonomiczny. Czasy sprzyjały radykalnym postawom, a młode głowy aż dymiły od chęci działania, zmian.

Tomaszowskie gimnazjum było jedyną szkołą średnią w powiecie. Uczyły się tu dzieci tomaszowskich urzędników, ale i co ambitniejszych rolników czy robotników, którzy dobrą przyszłość swoich rodzin upatrywali w edukacji.

Jak do gimnazjum (szli do niego uczniowie po 10 roku życia i ukończeniu 4 klas szkoły powszechnej- nauka w nim więc zaczynała się mniej więcej na poziomie dzisiejszej piątej klasy; trwała 8 lat) trafili komuniści? Trzeba pamiętać, że młodzież wtedy była zupełnie inna, niż dziś, szybciej dorastała. Ówcześni uczniowie ostatnich 2 klas gimnazjum byli dorosłymi ludźmi, którzy – nie, jak dziś – najwyżej (i z rzadka) obserwują rzeczywistość – ale ją tworzą. Młode, narowiste dusze dawały się zaprząc z rozmaite ideologie, co czasami kończyło się tragicznie.

***

Zagadek w tej całej historii jest wiele. Jednak największe dwie: kto był owym gimnazjalistą – konfidentem, relegowanym przez dyrektorkę ze szkoły za to, że wydał kolegów – komunistów? I co się stało z mordercą – Stanikiem? Waldemar Bednarski mówi, że gdy wybuchła wojna, jak wszystkich skazanych, objęła go amnestia. W 1939 r. miał jakoby wyjechać do ZSRR. Od tamtego czasu nikt o nim nie słyszał.

Naszych czytelników, którzy mają informacje na temat opisanych wydarzeń, prosimy o kontakt z redakcją.

Małgorzata Mazur