• 924.jpg
Wydanie nr 13 z 2016 r. (2016-03-30)

Niewolnictwo w Polsce? Istniało w różnych formach przez kilka wieków. Miliony chłopów nic nie miało: ani wolności osobistej, ani ziemi

152 LATA TEMU ZNIESIONO PAŃSZCZYZNĘ

„Z dniem 15 kwietnia 1864 r. zwalnia się włościan na zawsze od wszystkich bez wyjątku powinności, do których byli obowiązani na rzecz właścicieli ziemskich, a mianowicie: od pańszczyzny, okupu w pieniądzach, czynszu, daniny w naturze itp.” – tak brzmiał ukaz carski, wydany w czasie, gdy w Królestwie Polskim trwało powstanie styczniowe. Blisko 3 milionom polskich chłopów po raz pierwszy nadano wówczas ziemię i prawa. Przestano ich zmuszać do darmowej pracy. W całej Europie – poza Rosją – już od dawna nie było chłopów niewolników.

To przemilczany i wyparty rozdział polskiej historii – choć wyjątkowo długi. Trwające ponad trzy wieki poddaństwo chłopów, pozbawienie ich wolności osobistej (bo czym innym był zakaz opuszczania bez zezwolenia rodzinnej wsi?) i zmuszanie do darmowej pracy na rzecz tych, w posiadaniu których była cała ziemia – ziemiaństwa, ale i Kościoła – było formą niewolnictwa.

Ukaz carski ogłoszony został 2 marca 1864 r., a znosił pańszczyznę z dniem 15 kwietnia. W ubiegłym roku z okazji 151. rocznicy tych wydarzeń o wstydliwej pańszczyźnianej historii zrobiło się głośniej. Stowarzyszenie Animacji Kultury Pogranicza Folkowisko z Cieszanowa (pow. lubaczowski), zajmujące się propagowaniem kultury wsi, ruszyło z akcją ogłoszenia 15 kwietnia świętem narodowym pod nazwą Dzień Wolności Chłopskiej. Zbierano podpisy; był apel do posłów Sejmu. I argumenty: czcimy rocznice wygranych i przegranych bitew, różnych wydarzeń, ale nie zniesienia pańszczyzny, choć odmieniło to los ogromnej większości mieszkańców Polski. Chłopi – nie ma to nic wspólnego ze współczesnością – w XIX w. stanowili 80-90 proc. społeczeństwa.

Jesteśmy ze wsi

– Najbardziej zależy nam na tym, by zwrócić uwagę opinii publicznej na ten zapomniany temat. Tak naprawdę nigdy nie został przedyskutowany – podkreśla Maciej Piotrowski, jeden z inicjatorów akcji.

Zaledwie 152 lata temu dokonała się wielka, bezkrwawa, społeczna rewolucja. „Jako obywatele Rzeczypospolitej Polskiej, pomni pamięci naszych chłopskich przodków, uważamy, że rocznice wyrwania się milionów Polaków z wielowiekowego niewolnictwa i ucisku powinny być obchodzone i upamiętniane na szczeblu państwowym. Pamiętając o gorzkich doświadczeniach z czasów, gdy podstawowe wolności i prawa człowieka były w naszej Ojczyźnie łamane, wzywamy, aby uczczono w tym dniu prawo do wolności i zachowania przyrodzonej godności człowieka. Zdecydowana większość Polaków ma pochodzenie chłopskie” – pisali członkowie stowarzyszenia.

Przypomnieli też, że nasi przodkowie świętowali zniesienie niewoli z radością, stawiając krzyże pańszczyźniane, zakopując pod nimi korony cierniowe i kajdany, przysięgając, że nie dopuszczą do powrotu wyzysku i przemocy. Na wsiach odprawiane były specjalne nabożeństwa w kolejne rocznice powrotu swobody.
Przy okazji padły pytania: dlaczego Polacy wstydzą się swoich korzeni, czyli samych siebie? W końcu przodkami ok. 90 proc. Polaków byli nie szlachcice, tylko chłopi.

Na tym jednak nie koniec, bo pojawiły się nawet głosy, że potomkom „polskich niewolników” należą się odszkodowania. Odszkodowania po uwłaszczeniu chłopów były wypłacane przez państwa zaborcze, jednak nie chłopom, tylko ziemianom, którzy utracili darmowych pracowników. Chłopi – przeciwnie – za przejęcie na własność ziemi zostali obciążeni podatkami. W końcu magnateria, szlachta, a także Kościół budowały majątki, tworząc i wykorzystując system przymusowej pracy.

 

Anna Rudy

To jedynie część artykułu. Kompletny artykuł przeczytasz w obecnym wydaniu Tygodnika Zamojskiego. Zapraszamy do punktów sprzedaży, lub do zakupu e-wydania (tylko 2.5 zł).


Komentarze

Nankatsu 2021-11-27  01:08

Ale bełkot. Chłopo-niewolnik to ideologia. Nawet komuniści nie doszli do takich wniosków, że chłopi byli niewolnikami. Bo którzy niby byli tymi niewolnikami - kmiecie-gospodarze? Zagrodnicy-rzemieślnicy? Księgi gromadzkie prowadzone od XV do XIX wieku rejestrują tysiące transakcji domami i gruntami pomiędzy samymi i jakoś nie ma tam nic o żadnym niewolnictwie. Każdy kmieć ma przy imieniu i nazwisku napisane "pracowity", "uczciwy", "gospodarz" itd. ale nie niewolnik. Beka z tego artykułu, który ma jedynie straszyć głąbów zdeformowaną wizją dziejów niczym Buka z Doliny Muminków.

Robin 2021-11-02  18:31

KK czyli watykański okupant zawsze walczył o równouprawnienie społeczne, o równouprawnienie płci. Nie stosował feudalnych praktyk wobec miłowanych bliźnich: pańszczyzny, dziesięciny, meszny. Nie utworzył inkwizycji, tortur, stosów i sądów bożych:)Już w 1832 roku uznali system heliocentryczny i kulistość Ziemi. To siła popychająca Polaków do postępu i rozwoju. Amen.
Dla mnie rolnika od wielu pokoleń to jedno z najważniejszych świąt. Nie zapominajmy o wprowadzeniu KRUS za rządów Gierka- wg mnie patrioty w przeciwieństwie do Bolcu SBckiego stolca. Zapamiętam datę 15.04!

RENA/ 2020-03-19  02:02

to .nie były chlopy tylko tzw,dziady,,,,,,,,pospolite……/tak nic potrafili ,a ekonom musiał pilnwać by coś zrobili bo mieli darowe urzymanie-wikt ,mieszkanie.. i za nic nie płacili .otrzymywali 5 litrow mleka dziennie ,ziemniaki na zimę onę i świniaka....150 kg...……../i zaplata na miesiąć ………/nie pracowal darmo ………..a to obiboki były jak obecnie MOPS-U-MENELE/

Stanisław 2020-01-05  11:11

sprostowanie do mojego komentarza z dn .04.01.2020r. napisałem 9-10 lat winno być 19-20 lat. Przepraszam.

Stanisław 2020-01-04  18:42

Chłop polski nie brał udziału w powstaniu styczniowym, bo było to "powstanie panów". Chłop nie chciał walczyć i ginąć, bo dla niego nie było różnicy czy pańszczyznę odrabiał dla pana szlachcica-dziedzica czy dla Rosjanina.Dla cara Aleksandra II na wsiach stawiano krzyże dziękczynne za zniesienie pańszczyzny./1864/ Pod krzyżami zakopywano korony cierniowe-symbol cierpienia.W powieści Chłopi W.Reymonta żaden z zamożnych gospodarzy nie wspomina o powstaniu, jak by o nim nic nie wiedzieli choć akcja toczy się na przełomie 1883/84 r. czyli 9-10 lat po jego upadku.Jedynie kaleki parobek Kuba mówi że chodził z panami do lasu.Przywołuję tu powieść W.Reymonta dlatego że akcja toczy się około 50 km od Warszawy, skoro tu nic o manifeście Komitetu Narodowego nie wiedziano to cóż można myśleć o dalekiej prowincji.

morda 2019-12-14  07:12

SMUTNE ALE PRAWDZIWE

Do powstania Styczniowego szli chłopi z panam 2019-08-10  03:53

Manifest 22 stycznia – manifest wydany 22 stycznia 1863 w Warszawie przez Komitet Centralny Narodowy ogłaszający wybuch powstania styczniowego. Autorką Manifestu była Maria Ilnicka.

Manifest przekształcał Komitet Centralny w Tymczasowy Rząd Narodowy. Do walki przeciw Imperium Rosyjskiemu zostali wezwani wszyscy mieszkańcy przedrozbiorowej Rzeczypospolitej – Polacy, Litwini, Rusini i Żydzi. Ogłoszony w dniu wybuchu powstania styczniowego, manifest nadawał prawa obywatelskie wszystkim mieszkańcom Polski, bez względu na wyznanie, narodowość i pochodzenie społeczne. Dokument znosił pańszczyznę i przyznawał chłopom na własność uprawianą przez nich ziemię, uwłaszczał chłopów. Manifest był kluczowym dokumentem dla procesu emancypacji społecznej i politycznej w Polsce[1].

Wyrażał ważne w polskiej tradycji niepodległościowej przekonanie o niezbywalnej równości ludzi. Postulat ten jest podstawowym w polskiej tradycji niepodległościowej od Uniwersału Połanieckiego począwszy.

Zakładał on powstanie niepodległego państwa i równe prawa dla wszystkich obywateli oraz uwłaszczenie chłopów, cytat[2]:


Ziemia, którą Lud rolniczy posiadał dotąd na prawach czynszu lub pańszczyzny, staje się od tej chwili bezwarunkową jego własnością. "

Elel 2019-05-22  18:55

Car zniósł Pańszczyznę w całym cesarstwie w 1861 roku (w całym za wyjątkiem Królestwa Polskiego) - polska szlachta miała na tyle duże wpływy w cesarstwie - że nie pozwoliła na zabranie im niewolników.
Co odważniejsi historycy twierdzą, że powstanie styczniowe było zrywem szlachty przeciw zabieraniu im taniej siły roboczej!

kac 2019-05-03  12:03

Ukaz Carski z dnia 2 marca 1864 znosił pańszczyznę w Polsce z dniem 15 kwietnia 1864 roku. Wstyd i hańba Konstytucji , której twórcy nawet nie myśleli o takim akcie.

Adam potomek Kresowian 2019-05-02  08:55

W Galicji pańszczyzna została zniesiona 15 maja 2019 czyli prawie 20 lat przed Kongresówka.

sharkey 2019-03-22  11:23

Tak naprawdę to niewolnictwo skończyło się z końcem II wojny, bo szlachta do tego czasu posiadała tzw
chłopów pańszczyźnianych, którzy harowali za miskę żyta po 16 godzin dziennie.
A teraz jest niewolnictwo ekonomiczne i to dlatego tylu polaków wyjechało po lepsze dzisiaj.

Joanna 2019-02-06  06:57

Co za bzdury! Pańszczyznę zniósł nie car, tylko Rząd Tymczasowy Maniifestem z 22 stycznia 1863r

Kalif 2019-02-06  06:41

Ciekawe, że najgłupsze opinie są zawsze podpisywane pseudonimem "Polak", albo "Katolik". Mam więc pytanie do pana, który ubolewa nad losem sprzedawców i który podpisał się "Polak". Może powino sie również na weekendy zamknąć szpitale, pogotowie, straż pożarna, komunikację, transport, policję itd, a piekarze też niech mają wolne i niech pieką chleb tylko od poniedziałku do piatku .Życzę rozumu, panie Polak, choć prawdę mówiąć, nie mam na to zbyt dużej nadziei.

bogusław 2019-01-01  17:38

Dla otwartości dyskusji i wyciągania z historii wniosków i nauki , musimy jako Polacy zdobyć się na poważną rozmowę o hurtowymm Niewolnictwie chłopów-pańszczyżnie , która trwała najdłużej w Europie i była tragedią dla wszystkich Polaków ,oczywiście przedewszystkim dla rodzin chłopskich .
Do dzisiaj jesteśmy narodem zacofanym znajdującym się w ogonie Unii Europejskeja, a pozostałości sarmatów dumni ze swej pańskości i folwarcznych tradycji nadal utrzymują nas z dala od rozijających i innowacyjnych narodów .
Musimy obchodzić i mieć swoje chłopskie święto Wolności Dzień zniesienia Pańszczyzny .
Dopiero wówczas my Polacy staliśmy się Wolni !
Lecz do prawdziwego rozwoju naszego kraju jeszcze długa droga, przede wszystkim musimy
odrzucić narrację sarmacką jako jedynie słuszną . Ona to prowadzi nas na jałowe zagony wciąż żywego folwarku .

przysło marian. 2018-08-01  17:03

Tak jak czytałem -to prawda żaden ksiądz,żaden biskup,żaden magnat,hrabia nie dązyli do uwolnienia ani edukacji chłopa.Ten system utrzymuje się do dziś tylko w innej postaci.Obecnie to KK z Rydzykiem rządzą Polską.Dlatego powołali Chrystusa królem Polski a Duda abykował na kolanach przysięgając wierniść i poddaśtwo.Tym sposobem uzurpują sobie prawo KK nad każdym prawem,ustawą czy Konstytucją.Sekretariat monarchii prowadzi z woli króla episkopat Polski z Gądeckim na czele.Duda,cały PiS rząd,parlament pokazują narodowijak powinni sie wszyscy zachowywać .Na kolanach przed panem i plebanem i po łapach całować jak się ktos sprzeciwi zakuc w dyby publicznie wychłostacza obrazę pana czy plebana czego domaga sie Gądecki.Tego i tak nikt nie widzi ani nie słyszy.To Polska 21 wieku.

Victor 2018-06-22  09:26

Polacy zawsze żarli się między sobą. Przed wojną też. W czasie wojny na gen. Sikorskiego nasi "patrioci" zorganizowali ponad 200 zamachów.
A co się dzieje teraz? To każdy widzi; drugi sort, zdradzieckie mordy itp.
Bismarck powiedział - "Dajcie Polakom wolność, wymordują się sami".
Podobnie mówili Brytyjczycy po Powstaniach śląskich - "Obszarami Śląska polska gęś się udławi".
Te opinie wypracowało polskie warcholstwo. I trwa to nadal.

Aga 2018-02-12  00:05

U nas to normalność

Ogień 2018-01-22  16:34

Pańszczyzna była odpracowaniem nalezności za dzierżawę ziemi wiec nie była praca bezpłatna
Moi rodzice płacą za dzierżawe ziemi ,maja działkę czy też maja miec to za złe ,moze jtoś za darmo mieszka w mieszkaniu bo ja nie

Polak 2017-08-06  10:22

Równouprawnienie w Polsce nie dotyczy sprzedawców. Zawód sprzedawcy jest traktowany jako niewolnictwo. Sprzedawca ma pracować zawsze w soboty, niedziele, rano, wieczorem w nocy itd. Niby taka potrzeba jest którą wprowadziło PO. Jeśli faktycznie Polacy maja pracować w każdy dzień o każdej godzinie to się zgadzam ale ma to dotyczyć wszystkich.

Nowe godziny pracy to ranna, wieczorem i nocna jak dla wszystkich równouprawnionych obywateli (może że sprzedawce traktuje się jak podludzi).

Czyli:
sądy, urzędy pracy, urzedy miasta,
sejm, senat, kancelaria prezydenta,
urząd skarbowy, sanepid,
wszystkie przychodnie, szkoły, przedszkola,
rzecznik praw konsumenta, starostwo powiatowe
itd.

Każda instytucja czynna w każdy dzień z sobotami i niedzielami.

Każdy Polak traktowany równo, czy może sprzedawca nie jest traktowany jako Polak?

Zaczynając szkolę i ucząc się na sprzedawcę nie było mowy że w przyszłości zostanę niewolnikiem, uważam że zostałem oszukany teraz Państwo powinno mi dać pieniądze abym mógł się na nowo kształcić w innym zawodzie.

Pamiętam czasy komunistyczne i tak nie było niewolnictwa, były wolne niedziele i wywalczyliśmy wolne soboty a teraz wprowadza się reżim gorszy od komunizmu.

Praca niewolnika to coraz większe grono zawodów.

jurus 2017-07-01  05:47

najfajniesze - msze odprawiane przez ciemiezycieli chłopow kk w intencji zniesienia niewolnictwa Kwadratura koła qrwa

z kmieciów 2016-06-12  14:45

Po zniesieniu pańszczyzny chłopi wykreowali regionalne stroje ludowe

z kmieciów 2016-06-12  14:37

Po zniesieniu pańszczyzny chłopi nadali kształt regionalnym strojom ludowym

Borrka 2016-04-22  11:43

Uwolnil. bo sprawowal realna wladze - polskie elity nie mialy jej od III rozbioru, wiec jak mogly cos zmienic ?

Poziomka 2016-04-15  22:28

To nie był Rosyjski Car tylko Polski Król

Pobóg 2016-04-05  02:16

Trzeba odróżnić poddaństwo od pańszczyzny. Poddaństwo zostało zniesione konstytucją Księstwa Warszawskiego z 1807 R. A jedynie pańszczyzna dotrwała do 1863 lub jak kto woli 1864 R. Po 1807 R. nikt nie mógł chłopa zmuszać do pracy, jak nie chciał mógł iść do miasta.

liberalnyelementarz.pl 2016-04-01  20:30

Szanowni Państwo,
sprawa o tyle ekscytująca bo tyczy się tylko tzw. Kongresówki. Kongresówka ważna, tyle że w 1864 w ogonie cywilizacyjnym Europy. Podobnie w XIX w. na końcu alfebetyzacji, po zaborze pruskim i austriackim. Dzisiaj ostoja zwierza i klientela wyborcza stronnictw i partii konserwatywnych.

Mariawaw 2016-04-01  19:41

Chłopi i ich dzieci zawsze mieli pod wiatr.Zgadzam się, że ci, którzy po wojnie wyjechali do pracy do miasta, wstydzą się wiejskich korzeni.To typowo "pańskie",powielają nieświadomie zakorzeniony model traktowania wsi przez "wielkopaństwo".To zabawne i próżne, ludzie nie znają prawdziwej historii,tej która jest ważna dla rozwoju.Historię wciąż traktuje się wybiórczo.Popieram inicjatywę stowarzyszenia, tak trzymajcie, to potrzebne.

XYZ 2016-04-01  18:38

Będzie źle jak uchwalili ze kościoły i związki wyznaniowe mają wolną rękę w obrocie gruntami .Zwykli ludzie będą mieli ograniczone prawa do kupienia i sprzedaży ,a związki wyznaniowe nie .Panowie w myckach będą kupować Polską ziemię ,a Polaki będą mieli ograniczenia .Dobre ustawy uchwalaja i to jednogłośnie przez PIS ..O to chyba chodzi żeby zniszczyć Polskę .Zastanówcie się ludzie do czego to zmierza ze będziemy odrabiać płaszczyznę o panów z długimi bakami.

grzegorz 2016-04-01  15:58

to nieprawda. panszczyzne zniosl dekret Komitetu Centralnego Narodowego z 22 stycznia 1863r. 15 kwietnia 1864 car przyklepał to, co faktycznie juz i tak obowiązywało. Lepiej świętujmy własną rocznicę.

zibi 2016-03-31  19:26

durny z nas narod oj durny

rolnik 2016-03-31  15:17

Będzie znowu panszczyzna nie w dworach ,a w kościołach .Konkretnie na ziemiach które będzie miał kościół .Sejm już uchwalił ustawę dla księży ze będą mogli sprzedawać ,kupować ziemię bez żadnych ograniczeń .Chłop zapisze ziemię dla kościoła ,księża będą mogli ta ziemię sprzedać bez żadnych pozwoleń ,zbędnych dokumentów .Jeżeli zatrzymają to zrobią obowiązek pracy na ich polach ,czy to nie będzie znowu panszczyzna.Teraz też jest panszczyzna bo księża mają ziemię ,która uprawiają rolnicy dla kościoła.Ksiądz na kazaniu mówi że trzeba tyle osób do pracy w polu i taki sprzęt.Ludzie zapisują się i idą wpierw do księdza potem do siebie .

robol 2016-03-31  11:25

A kiedy zniesiemy kapitalizm?

opl 2016-03-30  20:35

no właśnie a była szansa zapisać się złotymi zgłoskami w historii- ta szansą była Konstytucja 3 Maja- ale ktoby myślał o pospólstwie

demo krata 2016-03-30  17:14

Gdyby Rosyjski Car nie wydal takiego ukazu to chłopi musieliby do dzisiaj odrabiać pańszczyznę, a tak tylko płacą czynsz. Za to że wzięli ziemię z reformy rolnej po 45 roku wielu chłopów zostało zabitych przez bandy podziemia.

rolnik 2016-03-30  11:55

Jest paradoksem historii,ze carski okupant uwolnil polskich chlopow od tego niewolniczego obowiazku.
Nasza rzekomo oswiecona magnateria i szlachta wbrew zdrowemu rozsadkowi i kalkulacji ekonomicznej nie zdecydowaly sie na takie rozwiazanie.

Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej
Rozumiem